Het is duidelijk: we willen het heft in eigen hand nemen, functioneren het liefst in platte organisaties en onderhandelen bij voorkeur zelf. Daar zijn de successen van Uber en Airbnb op gestoeld; niet de democratie maar de WEconomy zorgt ervoor dat mensen het gevoel hebben zelf aan het roer te staan. Dat is vreemd want juist in een democratie zouden gekozen politici op het vertrouwen van burgers moeten kunnen rekenen. Maar in Europa en de VS zien we het tegendeel: de kloof tussen volksvertegenwoordigers en burgers is zo groot dat het de opkomst van populisten in de hand werkt.

Hongkong heeft de unieke mogelijkheid democratische principes toekomst-proof te maken. De stad heeft 50 jaar de tijd om te groeien van Britse kolonie naar - eigengereid - deel van China. Het is een experiment met nieuwe vormen van democratie. Ter gelegenheid van de Hongkongse parlementsverkiezingen van gisteren is het interessant daar naar te kijken.

Voor steeds meer mensen in Hongkong zijn de westerse vormen van een meerpartijenstelsel geen lonkend perspectief. Brexit en de Amerikaanse verkiezingen worden genoemd als verklaring voor die terughoudendheid. Ook in de oude democratieën plaatsen steeds meer mensen vraagtekens bij het beproefde model. Opiniemakers als René Cuperus (O&D, 22 augustus) lijken te zeggen: kiezer, wacht niet op de politiek, maar zorg zelf dat je klaar bent om voor je belangen op te komen. Gert van Dijk, hoogleraar coöperatieve strategie aan Nijenrode, zegt in het FD: 'Straks mag de overheid blij zijn te mogen participeren in de burgercollectieven.'

Democratie is synoniem aan 'anti-Peking'

Datzelfde geluid klinkt in Hongkong. Hier keren actieve burgers zich niet af van de politiek door economische en sociale coöperaties in het leven te roepen, maar proberen juist de WEconomy te integreren in het parlementaire systeem. Het politiek bewustzijn blijft groot. Democratie is tenslotte synoniem aan 'anti-Peking' en het behouden van de eigen waarden. Daarom zijn mensen bereid te vechten voor een verbeterde, eigen versie van democratie. Dat biedt kansen aan nieuwe vormen.

Een uitgesproken voorstander hiervan is Benny Tai, hoogleraar aan de Universiteit van Hongkong. Hij is de man achter Occupy Central with Love and Peace, een pamflet dat twee jaar geleden de Paraplu-revolutie in beweging zette: een politieke beweging die 76 dagen lang het financiële hart van Hongkong bezet hield. De inzet: vrije verkiezingen in 2016 en minder invloed van Peking. Tai zet zijn kaarten op een netwerk-democratie, een nieuwe politieke structuur waarin burgers zich tijdelijk organiseren rond een idee waar ze passie voor hebben. Zij vormen een horizontaal besturingsmodel waarin vooral kennisuitwisseling plaatsvindt. Niet de beroepsbestuurder maar de expert heeft het laatste woord in een discussie over bijvoorbeeld onderwijs. Een goed voorbeeld is Bright Hongkong, een denktank die mensen van allerlei achtergronden in ontbijtsessies bij elkaar brengt. Daar ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden waar de lokale politiek niet om heen kan.

De beperkte ruimte in Hongkong dwingt tot creatieve oplossingen

Volgens Paul Zimmerman, Nederlander van oorsprong, moeten we voor toekomstbestendige vormen van democratie bij uitstek kijken naar grote steden in Azië, Afrika of Latijns-Amerika. Zo dwingt de beperkte ruimte in Hongkong tot creatieve oplossingen. De rol van burgemeesters wordt wereldwijd concreter, dat moeten we toejuichen. Om met de beroemde woorden van de voormalige burgemeester van New York te spreken: 'Er is geen Democratische of Republikeinse manier om de riolering te repareren.' In plaats van debatten te voeren vanuit ideologische loopgraven, kun je beter met elkaar de handen uit de mouwen steken.

Experimenteren met nieuwe en lokale vormen van democratie is voor Hongkong van levensbelang. Er moet een einde komen aan de gelatenheid van burgers als Hongkong niet opgeslokt wil worden door China. De noodzaak om nieuwe dingen te proberen is dus hoog. Van deze urgentie gaan oude democratieën profiteren. Hopelijk houden zij dit kleine test-lab, ook uit eigenbelang, in de gaten. Hong Kong ligt dan onder een vergrootglas. Peking moet zich ook na de verkiezingen van 4 september aan de regels houden. Het mes snijdt aan twee kanten: peer-to-peer politics over landsgrenzen heen. De aarde wordt weer plat.

<sup>Kathleen Ferrier,  oud-Kamerlid voor het CDA, is mede oprichter van Bright Hong Kong en werkt in Hongkong

Adriënne Simons is journalist en volgt de trends in Azië op de voet.</sup>

print this article   |   share this article on:

More articles from Kathleen Ferrier

’Ze is nooit moe’ Dubbelinterview FD (24 June 2021) Artikel van Astrid Theunissen in het FD op 24 november 2020: Gesprek met Kathleen Ferrier en haar zoon Ezra Ferrier de BoerContentspecialist Ezra Ferrier de Boer (29) is de jongste zoon van mensenrechtenvoorvechter Kathleen Ferrier (63), voormalig CD...  |  read blog »

China ruimt haar achtertuin op, terwijl de wereld in de ban is van Covid-19 (19 April 2020) China ruimt haar achtertuin op, terwijl de wereld in de ban is van de Covid-19.   Zaterdag 18 April was een gitzwarte dag voor Hongkong. 14 vooraanstaande pro-democratie leiders werden gearresteerd  12 mannen en 2 vrouwen. Onder hen journ...  |  read blog »

Preek van de Leek (27 March 2020) Geschreven in een ander tijdperk. Maar nogal wat mensen vragen mij nu de tekst op te sturen, omdat ze hem nogeens willen lezen. Hierbij dan de Preek van de Leek, zoals gehouden in Doesburg, 2 februari 2020.      Zusters en Broeder...  |  read blog »

Kathleen Ferrier nieuwe voorzitter UNESCO-Commissie (20 August 2019) Kathleen Ferrier nieuwe voorzitter UNESCO-Commissie Nieuwsbericht | 20-08-2019 | 16:00 Den Haag, 15 augustus 2019 – Op voordracht van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is Kathleen Ferrier (1957) voor een periode van vier jaar...  |  read blog »

Hongkong vergt gezamenlijke China Strategie (14 August 2019) Hongkong vergt gezamenlijke China-strategie democatische wereld     De grimmige situatie in Hongkong vraagt om een gezamenlijke China-strategie van de democratische wereld; eerst op korte, maar ook op langere termijn. Dit raakt ook de NA...  |  read blog »